Zdolność do samooceny kształtowana jest u każdego człowieka przez otaczające go środowisko: rodziców, sąsiadów, nauczycieli, rówieśników, itp. Aby dobrze funkcjonować w życiu należy znać swoje zalety i wady, w działaniu zaś kierować się zdobytą wiedzą, na temat samego siebie, czyli mieć zdolność do adekwatnego opisywania siebie.
Od najmłodszych lat zdolność ta jest kształtowana przez rodziców i osoby z rodzinnego otoczenia. Dziecko odbiera informacje na własny temat i zaczyna postrzegać siebie jako kogoś o specyficznych cechach (stanowi to składnik osobowości każdego z nas). Bardzo ważny jest sposób przekazywania tych informacji, gdyż ma to wpływ na pozytywny odbiór przez dziecko. Bez wątpienia rodzice znacząco wpływają na ukształtowanie właściwej-adekwatnej samooceny swoich dzieci, są bowiem najbliższymi osobami, którym ono ufa i wierzy, którzy są dla niego znaczący. Zapewniając dziecku poczucie bezpieczeństwa, miłości i akceptacji, dają szansę na na ukształtowanie się właściwej samooceny, będącej podstawą dobrego funkcjonowania w otoczeniu na przyszłość. Wpływ rodziców na samoocenę dzieci jest bardzo widoczny w środowisku uczniów wieku wczesnoszkolnego. Zauważa się to w ich postawie wobec rówieśników oraz w przebiegu kariery szkolnej.
Uczeń nisko oceniający siebie ma negatywne wyobrażenie o sobie samym, często przekonany jest o braku umiejętności sprostania wymaganiom roli ucznia, zatem za wszelką cenę będzie unikał podejmowania jej trudu. Konsekwencją takiego zachowania będzie obniżenie pozycji wśród rówieśników z klasy i doprowadzi do zmniejszenia kontaktu z rówieśnikami. Takiego ucznia cechuje brak wiary we własne siły, poczucie bezradności, przekonanie, że jest gorszy od innych. Uczniowie o niskiej samoocenie nie podejmując działania, nie odnoszą sukcesów, z tych też względów mają mniejsze możliwości zdobycia korzystnej pozycji wśród rówieśników grupy, może u nich występować lęk i zahamowanie społeczne. Przebywając w towarzystwie rówieśników odczuwają nieustanne zagrożenie, niechęć, brak zażyłości, otwartości, niezaradności. Uczniowie o niskiej samoocenie zazwyczaj są skonfliktowani z klasą, złośliwi, aroganccy, dokuczliwi, nieufni. Dotyczy to również relacji z nauczczyielem, którego postrzegają jako osobę niesłusznie wymagającą i niesprawiedliwą.
Uczeń o wysokiej-adekwatnej samoocenie wierzy, że może wykonać trudne zadanie. Odczuwa, że jest tym, kim chciałby być, dobrze czuje się w swojej roli. Na ogół to osobnik śmiały, pewny siebie, który nawiązuje szersze kontakty społeczne i biorący udział w życiu społecznym. Na forum grupy często inicjuje rozmowy i dyskusje, jest ich aktywnym uczestnikiem. Interesuje się sprawami klasy, grupy, nawiązuje dobre relacje z nauczycielem, odnosząc się do niego z szacunkiem i uznaniem. Kontakty z rówieśnikami układają się mu pomyślnie. Cieszy się dużym uznaniem nauczyciela i klasy.
Prawidłowe przystosowanie do życia w grupie znacznie utrudniają samoocena zawyżona i nadmiernie zaniżona. W przypadku zawyżonej samooceny uczeń przeceniając własne możliwości, podejmuje zbyt trudne zadania i ponosi porażki. Jego nierealne oczekiwania w kontaktach z otoczeniem wyrażają się poprzez domaganie się aprobaty, uznania i podziwu, a ich niespełnienie powoduje konflikty i nieprzychylny stosunek do otoczenia. Zaniżona samoocena powoduje ograniczenie kontaktów społecznych bowiem uczeń nie chce nawet podejmować prób dokonania jakiejkolwiek pozytywnej zmiany w swojej osobowości i zachowaniu ponieważ nie wierzy, że jest zdolny to uczynić. Poczucie mniejszej wartości wiąże się z przeświadczeniem o nieodwracalności własnych cech i braku możliwości wpływu na nie. Tak samo reaguje również uczeń o zawyżonej samoocenie, który nie odczuwa potrzeby zmiany siebie, gdyż charakteryzuje go zarozumiałość, zbytnia pewność siebie i lekceważący stosunek do innych. Wszelkie dowody własnej niedoskonałości, będzie tłumaczył czynnikami zewnętrznymi: niechęcią nauczyciela, kolegów, nieobiektywnymi warunkami, czyli zgodnie z teorią atrybucji – szukał winnych poza sobą. Prawda jest zbyt bolesna, aby mógł się z nią zmierzyć.
Bez wątpienia nauczyciele w takich sytuacjach mają ważne zadanie do spełnienia, aby samoocena dziecka była właściwa, adekwatna. Od najmłodszych lat każdego ucznia, wręcz spoczywa na nauczycielach, obowiązek kształtowania i motywowania do pozytywnych zmian w pracy nad samooceną uczniów oraz ich motywacją do nauki szkolnej. Poprzez odnoszenie sukcesów w nauce, uczniowie mogą odczuwać możliwość zmian we własnej osobowości oraz chęć stałej, systematycznej pracy nad pozytywnymi zmianami w swoim zachowaniu i ocenianiu siebie, jako osoby umiejącej odnosić sukcesy na miarę własnych możliwości.
W szkole Da Vinci pracujemy nad rozwijaniem poczucia wartości od samego początku kontaktu ze szkołą. Nie oznacza to niezachwianej wiary i pobłażania we wszystkim co dziecko robi. Aby rozwinąć realną, adekwatną samoocenę, należy chwalić i wzmacniać dobre zachowania i postawy, w życzliwy sposób wskazywać niedomagania i popełniane błędy. Istotna jest postawa nauczyciela – jeżeli stanie się mentorem i życzliwym przyjacielem dziecka, przyjmie ono każdą krytykę z godnością i zaufaniem, nauczy się dystansu do siebie, a z czasem zacznie przekuwać wady w zalety. Nie bez znaczenia jest zachowanie równowagi miedzy pochwałami a krytycznymi uwagami oraz wdrażanie dzieci do samodyscypliny.
W naszej szkole nad rozwojem społecznym dzieci pracujemy każdego dnia, podczas lekcji, zajęć sportowych, w trakcie drugiego śniadania, odpoczynku czy dodatkowych zajęciach rozwijających osobowość dziecka prowadzonych przez szkolnego psychologa. Nie marnujemy czasu, słuchamy dzieci, wspieramy-mądrze doradzając rodzicom. Rozwój człowieka to proces trwający całe życie, zawsze jest dobry czas na zmiany.
