W 2017 r leczeniem depresji w Polsce objęto ponad 12 tysięcy osób poniżej 18 roku życia. W roku 2021 takiej pomocy wymagało już ponad 25 tysięcy dzieci i młodzieży. Liczba osób chorujących na depresję wciąż wzrasta, dlatego warto wiedzieć na jakie objawy zwrócić uwagę oraz jak wspierać młodego człowieka.
Depresja jest chorobą. Najczęściej kojarzy się z obniżonym nastrojem, poczuciem smutku i przygnębienia, utratą zainteresowań, zobojętnieniem, brakiem wiary w siebie, a także z problemami ze snem, zmianą apetytu, masy ciała, w ostrych stanach mogą wystąpić również myśli i próby samobójcze. W myśleniu chorego mogą pojawiać się takie przekonania na własny temat, jak: „jestem beznadziejny”, „jestem nikim”, „to wszystko na nic”. Warto jednak pamiętać, że depresja u dzieci i młodzieży może mieć inny obraz niż u osoby dorosłej.
Depresja u dzieci wiąże się również z długotrwałym obniżeniem nastroju. Jednak to co szczególnie powinno zwrócić uwagę dorosłego, to zmiana zachowania polegająca na większej drażliwości. W zachowaniu małoletniego mogą pojawić się zachowania agresywne, destrukcyjne, autodestrukcyjne (np. samookaleczenia) i buntownicze. Objawy te mogą być błędnie zdiagnozowane jako ADHD lub zaburzenie zachowania. Innym, nietypowym objawem jest zaburzenie koncentracji uwagi oraz trudności z zapamiętywaniem. Mogą one przejawiać się w trudności z organizacją sobie pracy, porządkowaniem pojęć, logicznym myśleniem, wnioskowaniem, a także gubieniem wątku w rozmowie, zadaniu. Dzieci mogą opuścić się w nauce, co dodatkowo może wzmocnić ich niechęć do uczęszczania do szkoły. U dzieci i młodzieży może pojawiać się również silny lęk, który może objawiać się napięciem psychoruchowym, wierceniem się na krześle, próbą ucieczki do bezpiecznego miejsca, np. swojego pokoju. Długotrwałe poczucie smutku i niezrozumienia powoduje, że dzieci wycofują się z kontaktów międzyludzkich, często grają na komputerze lub uciekają do świata Internetu. U młodszych dzieci często występują objawy somatyczne, np. ból głowy, brzucha, biegunki, duszności. Można zauważyć zachowania charakterystyczne dla wcześniejszych faz rozwoju- dziecko może przestać mówić, zacząć się moczyć. Jeśli dziecko lub nastolatek nie może normalnie funkcjonować w domu i w szkole, należy niezwłocznie udać się z nimi po fachową pomoc. Najlepiej zgłosić się do lekarza wyspecjalizowanego w psychiatrii dzieci i młodzieży, ewentualnie do psychologa lub lekarza pediatry, który w razie potrzeby przekieruje dziecko na konsultację psychiatryczną. Uczeń ze zdiagnozowaną przez psychiatrę depresją może liczyć na pomoc w szkole, również w postaci dostosowania materiału nauczania do jego aktualnych możliwości. W tym celu rodzic wraz z dzieckiem powinni udać się do poradni pedagogiczno- psychologicznej w celu uzyskania odpowiedniego dokumentu.
Poza specjalistyczną pomocą – psychoedukacją, psychoterapią, farmakoterapią – warto wiedzieć, jak wspierać swoje dziecko, aby wspomóc je w procesie powrotu do zdrowia psychicznego.
Aby rozmowa była szczera i empatyczna warto pamiętać o przydatnych gestach oraz praktycznych sposobach okazywania wsparcia, takich jak: przytulenie, pogłaskanie, objęcie ramionami, trzymanie za rękę, uśmiech, utrzymywanie kontaktu wzrokowego.
W komunikacji z osobą chorą należy unikać słów, które unieważniają jej emocje:
– „Weź się ogarnij”/ ” Weź się w garść”
– „Nie przesadzaj” / „Nie jest tak źle”
– „Co Ty wiesz o problemach”
– „Mogłoby być gorzej”
– „Jakbyś miała depresję to byś z łóżka nie wstawała”
– „Zawsze są jakieś plusy”
– „A czym Ty niby się zmęczyłaś?”
Te i podobne komunikaty mogą zostać odebrane przez osobę chorą na depresję jako lekceważenie uczuć oraz problemów. Może pomyśleć, że jej problemy nie są ważne, istotne lub że inni lepiej by sobie z nimi poradzili, co utwierdza ją w przekonaniu, że jest „słaba”, „beznadziejna”. Rozmawiając z dzieckiem powinno się zapewnić mu wysłuchanie i wsparcie. Wsparcie jednak nie polega na dawaniu rad i wskazówek, ocenianiu podjętych decyzji, wyborów czy komentowaniu co zrobiłoby się inaczej. Wsparcie, to słowa, które pokazują dziecku, że rodzic jest z nim, chce być blisko i kocha je, niezależnie od sytuacji:
– „Chciałbym wiedzieć jak ci pomóc”
– „Jestem z tobą i będę przez cały ten czas. Możesz na mnie liczyć”
– „Wiem, trudno sobie wyobrazić, ze może być lepiej. Jest ci ta ciężko, to trwa już bardzo długo. Ale w głębi serca wierzę, że nie zawsze tak będzie. Musimy tylko poczekać, chociaż to bardzo trudne”.
– „Widzę, że coś się z tobą dzieje”
– „Martwię się o ciebie bo…”
– „Razem damy radę, będę cię wspierać”
– „Jestem przy Tobie”
– „Kocham Cię”
– „Jesteś dla mnie najważniejsza”
– „Nie wiem co powiedzieć, posiedzę obok Ciebie”,
– „Wierzę, że Ci trudno i ciężko”
Ważne jest stworzenie wokół chorego dziecka kręgu zainteresowania i wsparcia, by nie czuło się bardzo samotne i niepotrzebne. W działania te można zaangażować rodzinę oraz rówieśników, tak by poczuło, że jest ważne dla innych, inni interesują się jego stanem i o nim pamiętają (np. „Napisz mi kilka słów, żebym wiedział, co się z tobą dzieje”, „Myślę o Tobie”). Bliscy mogą zwracać uwagę na mocne strony dziecka, chwaląc je i wskazując na ostatnie osiągnięcia i sytuacje trudne, w których sobie poradziło. Należy dawać poczucie siły, sprawstwa i wpływu na rzeczywistość, poprzez angażowanie w drobne zadania, niewykraczające poza aktualne możliwości, miłe zajęcia, prowokowanie sytuacji wymagających podjęcia drobnych decyzji oraz proszenie i dziękowanie za otrzymaną pomoc (np. „Potrzebuję Twojej pomocy”, „Bez Ciebie bym sobie nie poradziła”, „Tylko Ty możesz to rozwiązać”). Warto również wspólnie robić plan dnia, tygodnia, który może motywować do działania i dawać poczucie sukcesu. To co może mieć pozytywny wpływ na proces zdrowienia to drobne rzeczy, pokazujące, że dziecko jest dla nas ważne, np. ulubione śniada, deser, wspólne spędzenie czasu, karteczka, wiadomość z miłym słowem. Wyjście z depresji to długi, skomplikowany proces, który wymaga zaangażowania i uwagi całego otoczenia.
W celu uzyskania dodatkowych informacji zachęcam do zapoznania się z następującymi stronami:
https://forumprzeciwdepresji.pl
https://www.stowarzyszenie-integracja.pl/documents/Nastoletnia%20depresja.pdf
by Marcelina Michalak
